ต้นทุนผันแปร คือ ต้นทุนในการผลิตสินค้าที่จะเปลี่ยนแปลงไปตามจำนวนสินค้าที่ผลิต กล่าวคือ ต้นทุนผันแปร หรือ Variable Cost คือ ต้นทุนที่ยิ่งผลิตมากยิ่งจ่ายมาก และยิ่งผลิตน้อยยิ่งจ่ายน้อย

ความสัมพันธ์ระหว่าง ปริมาณการผลิต กับ ต้นทุนผันแปร (Variable Cost) คือ เมื่อจำนวนการผลิตพิ่มขึ้นค่าใช้จ่ายจาก ต้นทุนผันแปร (Variable Cost) ก็จะเพิ่มขึ้น ในขณะที่ถ้าปริมาณการผลิตลดลง ค่าใช้จ่ายจาก ต้นทุนผันแปร (Variable Cost) ก็จะลดลง

จะเห็นว่า Variable Cost หรือ ต้นทุนผันแปร คือ ต้นทุนที่มีลักษณะตรงข้ามกับ ต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) ที่ไม่ว่าจะผลิตมากหรือน้อยก็จะไม่ทำให้ต้นทุนที่เกิดจาก Fixed Cost เพิ่มขึ้นหรือลดลง

โดยทั่วไปในการผลิต ต้นทุนผันแปร หรือ Variable Cost คือ วัตถุดิบหลักที่ใช้ในการผลิตสินค้า ซึ่งเราจะยกตัวอย่างและอธิบายในหัวข้อถัดไป

ต้นทุนผันแปร หรือ Variable Cost คือ ต้นทุนอะไรก็ตามที่จะเพิ่มขึ้นเมื่อผลิตมากขึ้น แต่ถ้ายังนึกไม่ออกหรือยังไม่เห็นภาพ ลองมาดูตัวอย่าง ต้นทุนผันแปร มีอะไรบ้าง!?

Packaging ของสินค้า เช่น ขวดน้ำส้ม ถ้าผลิตน้ำส้ม 100 ขวดก็ต้องใช้หีบห่อสินค้าในที่นี้คือขวด 100 ขวดตามจำนวนการผลิต

วัตถุดิบของสินค้า เช่น ลูกชิ้นที่เป็นวัตถุดิบของก๋วยเตี๋ยว ถ้าก๋วยเตี๋ยว 1 ชามใส่ลูกชิ้น 2 ลูก ดังนั้นถ้าทำก๋วยเตี๋ยว 20 ชาม ก็จะต้องใช้ลูกชิ้นมากขึ้นตามจำนวนก๋วยเตี๋ยวที่ผลิต ในที่นี้ต้นทุนผันแปรก็คือ 40 ลูก

ความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณการผลิตกับ ต้นทุนผันแปร หรือ Variable Cost ที่เกิดขึ้นสามารถเขียนออกมาเป็นกราฟได้ ดังนี้

จากกราฟต้นทุนผันแปรด้านล่าง จะเห็นว่าเมื่อจำนวนการผลิตยิ่งสูงขึ้น (Quantity) ก็จะยิ่งทำให้ ต้นทุนผันแปรทั้งหมด สูงขึ้นตาม

กราฟ Variable Cost หรือ กราฟต้นทุนผันแปร

โดยความสัมพันธ์ของต้นทุนกับปริมาณการผลิตเป็นไปในทิศทางเดียวกัน ทำให้เส้น Variable Cost หรือ ต้นทุนผันแปร มีความชันเป็นบวก

ดังนั้น ต้นทุนผันแปรทั้งหมด หรือ Total Variable Cost (TVC) จะเท่ากับ ต้นทุนผันแปรต่อหน่วย x จำนวนหน่วยผลิต

จากความสัมพันธ์ที่ได้อธิบายไว้ด้านบนจะสามารถเขียนเป็นสมการได้ดังนี้: Total Variable Cost = Variable Cost x Quantity

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับต้นทุนคงที่ซึ่งเป็นด้านตรงข้ามของต้นทุนผันแปรได้ที่บทความ ต้นทุนคงที่ คืออะไร?